Uçaklar Havada neden çarpışmaz? Uçaklar havada çarpışır mı? Uçaklarda çarpışmayı önleyici sistem varmı? Traffic Collision Avoidance System nedir? tcas nedir?
Uçakların Havada Çarpışmasını Önleyen Sistem TCAS (Traffic Collision Avoidance System), Türkçe çevirisiyle Trafik İkaz ve Çarpışmayı Önleme Sistemi’ne dair bilinmesi gerekenler.
Tüm ticari uçaklarda ‘Havada Çarpışma Önleme Sistemi (TCAS – Traffic Collision Avoidance System)’ bulunması 1990 yılından sonra zorunlu hale getirilmiştir. Bu sistem, diğer uçaklardan gönderilen sinyalleri alabilen ve kendisi de sinyal gönderebilen bir düzenektir. Bu sistem, havadaki diğer uçakların yükseklik, hız ve durum bilgisini alarak, kokpitte sesli ve görsel uyarılar oluşturur.
Uçakların havada çarpışmasını önleyen bir sistemdir tcas ve dikey yönde çözümler üretir (alçalma- tırmanma). bilgileri uçak transponder‘larından alır…bu da demektir ki karşıdaki uçağın transponder’ı çalışmıyor yada kapalı ise tcas tehlikenin varlığını algılayamayacağından herhangi bir ikaz üretmez… bir diğer durum ise uçaklardan birinin transponder’ının moda a’sı (yani uçak kimliğini belirleyen kod) açık ancak moda c’sinin (irtifa bilgisi) kapalı olduğu durumdur ki bu durumda tcas sadece ta (traffic advisory) verebilir.
Tcas pilotlara iki tür bilgi verir bunlar: ta (traffic advisory) ve ra (resolition advisory)’dir. ta, pilota olası kaçınma hareketlerine -yani ra- karşı uyarı niteliği taşır. ra ise artık pilota kaçınma yapmasını belirtir.
Bu noktada aklınıza gelebilecek olası soru ‘kaçınma ne zaman ya da ne kadar mesafe varken yapılacaktır’ cevap verelim. aslen tcas, hem zaman hem de mesafe ye bağlı ikazlar üretir ve bunu yaparken karışık matematiksel işlemler kullanır. ancak temelde bilinmesi gereken olası çarpışma noktasına 48 sn önce ta, 35 sn önce ise ra ikazı vermektedir.eğer uçakların birbirlerine yaklaşma açıları çok düşük ise 1.3 mil önce ta, 1.1 mil önce ise ra ikazı üretir…
Peki pilot bu uyarıyı duymaz veya görmezse ne olur?
tcas sadece ikaz üretir ve pilotun müdahelesi olmaksızın uçağı tırmandırma veya alçaltma yapamaz… şu anda dünyadaki uçakların tamamında tcas 2 v7.1 kullanılmasına rağmen bunu yapamamaktadır… sadece kokpitin içinde descent, descent veya climb climb diye bağırır, yani sesli ikaz verir. eğer daha hızlı bir rate ile tırmanış veya alçalış gerekiyorsa increase climb veya increase descent şeklinde kokpitin içine sesli ikaz sağlar.
tcas ın geliştirilen versiyonlarında ise pilota sadece dikey yönde değil (alçalma – tırmanma) yatay yönde de ikaz üretmesi sağlanmaya çalışılmaktadır. pilotlar uluslararası kurallar gereği bir atc ne derse desin ra ikazına uymakla yükümlüdür… (eksisozluk)
