Kara Kutu nedir ne işe yarar yapısı nasıldır?

Kara Kutu Nedir?

Kara kutu; her hava taşıtında bulunması zorunlu bir olan kayıt, uluslararası kullanılan şekli ile bir flight recorder ünitesidir. Uçuş ile ilgili bütün bilgiler kara kutunun içine belirli bir algoritma ile kaydedilir. Böylece ihtiyaç duyulan anlarda uçuş verilerini yetkililer için ulaşılabilir kılar. Kara kutu düşünülenin aksine çoğunlukla siyah değil, parlak turuncu renktedir. En ekstrem durumlara ve çarpmaya dayanıklı kara kutular, konuşmaları kaydeden yapıları ile havacılık araştırma sektörünün en özel araçlarından biridir.

Kara Kutu yapısı nasıldır?

Kara kutu, 2 farklı yapıdan oluşur. Teknik isimleri ile cockpit voice recorder (CVR)-kokpit ses kayıt cihazı ve flight data recorder (FDR)-uçuş veri kayıt cihazı olarak adlandırılan bu cihaz iki grup veriyi kaydeder

Uçakta kaç tip kara kutu var?

Kara kutu dediğimiz bu cihazda hangi bilgiler saklanır? Kara kutu, 2 farklı yapıdan oluşur. Teknik isimleri ile cockpit voice recorder (CVR)-kokpit ses kayıt cihazı ve flight data recorder (FDR)-uçuş veri kayıt cihazı olarak adlandırılan bu cihaz iki grup veriyi kaydeder.

Kara Kutu Ne İşe Yarar?

Kara kutu, uçak kazalarının anlaşılmasına ve bunlardan tecrübe kazanılmasına yardımcı olur. Cihazın ilk kullanımı 1947 yılına dayanır. 1958 yılından sonra ise Sivil Havacılık Kurulu tarafından hava taşıtlarında kullanılması zaruri hale getirilmiştir.

Kara kutu, uçakla ilgili her türlü bilgiyi ve konuşmaları depolar. Bunları dış katmanlarının güçlülüğü sayesinde birçok zorlu şarta rağmen günlerce koruyabilir. Yolcu uçakları içerisindeki kara kutular, 90 gün boyunca deniz içerisinden sinyal yollayabilir. Ortalama 5 kilo ağırlığında olan kara kutular, deniz suyu ile etkileşime girdiği an aktif hale gelir ve sinyal yaymaya başlar. Böylece düşen bir uçağın yerini arayan her ekip, onu deniz altında bile bulabilir.

Pilotların konuşmaları, kara kutuya kaydedilir. Böylece araştırma görevlileri pilotların son konuşmalarını dinleyebilir. Ancak bu durum, her kara kutu için geçerli değildir. Bazı kara kutular sadece uçakla ilgili verileri kaydederken bazıları her iki işi de yapar.

Kara kutular, çarpışmadan en az şekilde etkilenmek için tasarlanır. Bunun için uçağın kuyruk kısmına yerleştirilirler.

Kara kutu bir granit kadar sağlam olacak şekilde tasarlanır. 1100 celsius derece sıcaklıkta bile belirli bir süre boyunca yapı bütünlüğü bozulmadan durabilir. Böylece bir uçak kazası nerede olursa olsun, bu kazanın nasıl olduğu ve gelecekte nasıl engellenebileceği hakkında sektöre deneyim kazandırır.

Kara kutular, uçaklara monte edilmeden önce birçok güvenlik testine tabi tutulurlar. Sadece bu güvenlik testlerinden geçebilen kara kutular uçaklarda kullanılır.

Kara kutu, eski teknolojili bir cihaz olmasına rağmen günümüzde de aynı prensiple çalışır. Uçağın son 25 saatindeki verileri ile beraber kokpit içerisinde gerçekleşen konuşmaların son 2 saati, cihaz tarafından kayıt altına alınır.

Kara kutu Uçağın neresindedir?

Kara kutular uçak kazası sonucu herhangi bir çarpışma ya da darbeye dayanıklı olarak dizayn edilmiştir. Böyle çarpma ya da düşme gibi durumlardan daha az etkilenebilmesi için uçağın kuyruk kısmında yer almaktadır.

KARA KUTU NASIL VE NELERİ KAYDEDER?

Kara kutular kullanıldıkları uçaklara göre farklılıklar gösterirler. En detaylı kayıt büyük yolcu uçaklarında yapılır. Küçük bir uçakta kaydedilecek parametre sayısı ve çözünürlükleri uçağın kullanılacağı sınıfa göre değişir. 2 kişilik bir akrobasi uçağında kaydedilecek veriler 15 ile 20 arasında değişir. Bu konuda referans olarak SAE AS 8039A dokümanı referans alınabilir. Büyük uçaklarda ise 88 temel parametre vardır. Bu parametrelerin türetilmesi ile bir uçakta toplam kaydedilecek bilgi belli olur. Yolcu uçaklarında bu kriter sayısı 250 ye yaklaşabilir. Bu veriler bir kaza olması durumunda incelenir ve kaza nedeni anlaşılır. Örneğin Pilotun motor gücünü arttırdığı Güç kolu nun herhangi bir andaki değeri motor gücü değeri ile aynı değilse güç kolu ile motor bağlantısı kopmuştur diye yorumlanabilir. Bu bilgiler kokpit ses kayıtları ile kıyaslanarak emin olunur. Şayet arıza fark edilmişse pilot bunu yere bildirmeye çalışacak, bu konuşmalar da kara kutuda kaydolacaktır.

Aşağıdaki listede verilenler orta büyüklükte bir uçakta kaydedilecek 88 parametreden bazılarıdır:

Kara kutunun iki yönlü görünüşü

• Zaman
• Basınç irtifası
• Hava hızı
• Baş doğrultusu
• İvme (Dikey)
• Yunuslama durumu
• Roll durumu
• Pilotun Telsizi açma kapamaya elle müdahalesi
• Motor gücü
• Autopilot çalışıyor mu?
• Uzunlamasına ivme
• Yunuslama Kontrol verisi
• Lateral Kontrol verisi
• Rudder pedal verisi
• Asli yunuslama kontrol yüzey pozisyonu
• Asli lateral kontrol yüzey pozisyonu
• Asli yalpa kontrol yüzey pozisyonu
• Lateral ivme
• Yunuslama yüzey kontrol posisyonu
• Kokpittte flap yüzey seçimi, firar kenarı;
• Kokpittte flap yüzey seçimi, hücum kenarı;
• Dış ortam sıcaklığı
• Otopilot durumu
• Radyo irtifası
• Hücum açısı
• Hidrolik basınç
• Yer hızı
• Fren basıncı
• DC elektrik dağıtıcı statüsü

KARA KUTU NE KADAR SAĞLAMDIR?

Kara kutu her 3 eksen de aynı anda 1000 g’lik güçte yarı dalga sinüs biçimli çarpmaya dayanıklı olmalıdır. (g=9.81 m/s²)

Kara kutu en zayıf olduğu eksende 6,5 milisaniye boyunca 1700 g’lik yarı dalga sinüs biçimli çarpmaya dayanıklı olmalıdır.

Kara kutu 0,05 inch2 lik bir alanda 250 kilogramlık ani bir baskıya dayanabilmelidir (bozuk para büyüklüğünde bir yere 5 ton düşse kaldıracak güç demektir).
18 inch derinliğinde kumun altında çalışabilmelidir (45 santim).

1100 derece santigrat sıcaklıkta yarım saat çalışabilmelidir.

3 metre derinliğinde suyun içerisinde 30 gün çalışabilmelidir.

Yukarıda verdiğimiz maddeler bir kara kutunun kullanım izni almadan evvel geçtiği testlerin bir listesidir. Bu testleri geçemeyen bir kara kutunun bir uçağa takılmasına izin verilmez. Bunlar dışında pek çok test daha uygulanmaktadır.

Uçaklar kaza geçirdiklerinde ilk ulaşılmak istenen alet olan kara kutular, Youtube’de yayın yapan “İçinde ne var?” ekibinin de merak konusu olmuş olacak ki..

Baba oğul buldukları kara kutuyu elektrikli kesici ile kesmeye başlıyorlar.

Ve içinden çıkanlar şaşkınlık veriyor…

Kara kutular 1800 derecelik bir ısıya dayanabilecek şekilde imal ediliyorlar.

Uzun uğraşlar sonucu kara kutuyu açma işlemi bittiğinde ise etrafı sağlam biçimde çevrelenmiş eletronik devreler göze çarpıyor.